Βασικαὶ ᾿Εκκλησιολογικαὶ Θέσεις
α. Οἱ ἀποτειχισθέντες καὶ ἐνιστάμενοι ᾿Ορθόδοξοι τοῦ Πατρίου ῾Ημερολογίου ἀποτελοῦν τὸ᾿Ακαινοτόμητον Πλήρωμα
τῆς Ορθοδόξου Εκκλησίας καὶ συγκροτοῦν, κατὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, τὸ «ὑγιαῖνον μέρος» 2 τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ.
β. Τοῦτο τὸ «ὑγιαῖνον μέρος» τῆς ᾿Εκκλησίας ἔχει βεβαίως πληρότητα ἐν Χριστῷ, ἐκφραζομένην ἐν τῷ Μυστηρίῳ τῆς Θείας
Εὐχαριστίας, ἑπομένως δὲ ἐνσαρκώνει ἐν ἑαυτῷ, ὡς ἄλλωστε συμβαίνει καὶ εἰς ἑκάστην Εὐχαριστιακὴν Κοινότητα/᾿Ενορίαν,
τὴν Μίαν ῾Αγίαν Καθολικὴν καὶ ᾿Αποστολικὴν ᾿Εκκλησίαν, ἐφ᾿ὅσον, κατὰ τὸν ῞Αγιον ᾿Ιγνάτιον, «ὅπου ἂν ᾖ Χριστὸς ᾿Ιησοῦς,
ἐκεῖ καὶ ἡ Καθολικὴ ᾿Εκκλησία» 3 .
γ. Παρὰ ταῦτα, δὲν ἀποτελεῖ τὸ «ὑγιαῖνον μέρος» τῶν ἐνισταμένων οὔτε τὴν ᾿Εκκλησίαν ἐν τῷ συνόλῳ Αὐτῆς, ἀλλ᾿
οὔτε ἀκόμη καὶ τὴν Τοπικὴν ᾿Εκκλησίαν, ἐν προκειμένῳ τῆς῾Ελλάδος, πολλῷ μᾶλλον ἐφ᾿ ὅσον τὸ ᾿Ακαινοτόμητον Πλήρωμα
διατελεῖ σήμερον δυστυχῶς ἐν πολυ-διοικήσει, πολυ-διασπάσει καὶ ἀλληλομαχίᾳ.
δ. Τὸ «ὑγιαῖνον μέρος» κατ᾿ ἀκρίβειαν ἀποτελεῖ μόνον τὸ ἐν ἀποτειχίσει καὶ ἐνστάσει ἀκαινοτόμητον τμῆμα τῆς Τοπικῆς
«᾿Εκκλησίας τοῦ Θεοῦ τῆς οὔσης ἐν ῾Ελλάδι», τῆς «᾿Εκκλησίας τοῦ Θεοῦ τῆς παροικούσης ῾Ελλάδα» 4 .
2. ῾Η ἀκαινοτόμητος αὕτη καὶ ἐνισταμένη ᾿Ορθόδοξος Κοινότης ἐν τῇ ῾Ελλάδι ὀφείλει ἐν ἀγάπῃ καὶ ταπεινώσει, πάντοτε δὲ ἐν
τῇ προοπτικῇ μιᾶς ᾿Ορθοδόξου Γενικῆς Συνόδου ῾Ενώσεως, α. νὰ μὴ ἔχῃ κοινωνίαν μὲ τὸ «νενοσηκὸς» 2 μέρος τῆς᾿Εκκλησίας·
β. νὰ εὐαισθητοποιήσῃ τὰ λοιπὰ μέλη τοῦ Σώματος, διὰ νὰ διακόψουν κοινωνίαν, ὥστε νὰ μὴ νοσήσουν ἐπίσης·
γ. νὰ βοηθήσῃ εἰς τὴν μετάνοιαν/ἴασιν τῶν νοσούντων μελῶν, ὥστε νὰ ἀποφευχθῇ ἡ ἐπιδείνωσις
τῆς ἀσθενείας καὶ ἡ τελικὴ ἀποκοπὴ αὐτῶν ἐκ τοῦ Σώματος·
δ. νὰ συμβάλῃ, τέλος, εἰς τὴν σύγκλησιν ἁρμοδίου Συνοδικοῦ᾿Οργάνου, πρὸς λῆψιν μέτρων μὴ μεταδόσεως
τῆς νόσου εἰς ὅλον τὸ Σῶμα.
3. α. Βεβαίως, οἱοσδήποτε «εὐαγγελίζεται παρ᾿ ὃ παρελάβομεν» εὑρίσκεται αὐτομάτως ὑπὸ τὸ βάρος
τοῦ ἀποστολικοῦ ἀναθέματος: «ἀνάθεμα ἔστω» 5 .
β. ῾Η κήρυξις ὅμως τοῦ ἀναθέματος δὲν εἶναι ἔργον τῶν ἐπὶ μέρους πιστῶν, ὁ δὲ «τολμῶν» τοιοῦτον τι, κατὰ τὸν
῾Ιερὸν Χρυσόστομον, ποιεῖ πράγματα «ἐναντία τοῦ δεσποτικοῦ θανάτουκαὶ προλαμβάνει τοῦ Βασιλέως
τὴν κρίσιν» καὶ ἁρπάζει «τοσαύτην ἀξίαν», ἀνήκουσαν μόνον εἰς τοὺς ῾Αγίους ᾿Αποστόλους καὶ
τοὺς ἀξίους διαδόχους αὐτῶν 6 · ὁ δὲ ᾿Αββᾶς Βαρσανούφιος προσθέτει χαρακτηριστικῶς: «μὴ τρέχε δὲ σὺ
εἰς ἀναθεματισμὸν τινὸς ὅλως», ἀλλὰ μόνον λέγε, «καὶ αὐτὸν τὸν σατανᾶν ἐὰν ἀναθεματίσω,
ἐφ᾿ ὅσον ποιῶ αὐτοῦ τὰ ἔργα, ἐμαυτὸν ἀναθεματίζω»7 .
γ. ᾿Επίσης, τὸ ἀνάθεμα δὲν εἶναι δικαίωμα οὔτε τῶν ᾿Εκκλησιαστικῶν Διοικητικῶν ᾿Οργανισμῶν,
τῶν ἐχόντων μὲν προσωρινὴν μορφὴν Συνοδικῶν Σωμάτων, μὴ συγκεντρούντων ὅμως
ἁπάσας τὰς ἱεροκανονικὰς προϋποθέσεις οὕτως, ὥστε ἡ᾿Εκκλησία νὰ ἐκπροσωπῆται
ὑπ᾿ αὐτῶν πλήρως, ἐγκύρως καὶ ἁρμοδίως πρὸς κήρυξιν ἀναθέματος, δικαιώματος καὶ «ἀξίας»,
τῆς ὁποίας «ἠξίωται» ὁ χορὸς μόνον τῶν ᾿Αποστόλων «καὶ οἱ κατὰ πᾶσαν ἀκρίβειαν τούτων ὡς
ἀληθῶς γεγονότες διάδοχοι, πλήρεις χάριτος καὶ δυνάμεως»6.
δ. Πάντως, οὕτως ἢ ἄλλως, αὐτόματος ἐφαρμογὴ προανακηρυχ θέντος τυχὸν ἀναθέματος καὶ ταυτόχρονος
ἐκκοπὴ ἐκ τοῦ Σώματος τῆς ᾿Εκκλησίας δὲν νοεῖται, καθ᾿ ὅσον ἡ Ζʹ ῾Αγία Οἰκουμενικὴ Σύνοδος
διὰ τοῦ «῞Ορου» Αὐτῆς προβλέπει διαδικασίαν κρίσεως πρὸς «καθαίρεσιν» καὶ «ἀφορισμόν», μέσῳ
βεβαίως ἁρμοδίου Συνοδικοῦ ᾿Οργάνου: «Τοὺς οὖν τολμῶντας ἑτέρως φρονεῖν ἢ διδάσκειν ἢ
κατὰ τοὺς ἐναγεῖς αἱρετικοὺς τὰς ἐκκλησιαστικὰς Παραδόσεις ἀθετεῖν καὶ καινοτομίαν τινὰ ἐπινοεῖν...,
ἐπισκόπους μὲν ὄντας ἢ κληρικοὺς καθαιρεῖσθαι προστάσσομεν, μονάζοντας δὲ ἢ λαϊκοὺς τῆς κοινωνίας
ἀφορίζεσθαι» 8 .
4. α. Κατανοεῖται δὲ ἡ τοιαύτη καὶ τοσαύτη σοβαρότης τοῦ ζητήματος τῆς κηρύξεως ἀναθέματος,
ἐπιβάλλουσα ὡς ἐκ τούτου τὴν ὕπαρξιν Συνοδικοῦ ᾿Οργάνου ἀπολύτου καὶ ἀδιαμφισβητήτου
ἐκκλησιαστικοῦ κύρους, ὅταν ληφθῇ ὑπ᾿ ὄψιν, τί ἀπαντοῦν οἱ ῞Αγιοι εἰς τὸ καίριον ἐρώτημα,
«τί οὖν ἐστι ἀνάθεμα; ».
β. «Τί οὖν ἔστιν ὃ λέγεις ἀνάθεμα», διευκρινίζει ὁ ῾Ι. Χρυσόστομος, «ἀλλ᾿ ὅτι ἀναθέσθω οὗτος
διαβόλῳ, καὶ μηκέτι χώραν σωτηρίας ἐχέτω, γενέσθω ἀλλότριος ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ; »·
«τὸ γὰρ ἀνάθεμα παντελῶς τοῦ Χριστοῦ ἀποκόπτει» 9 .
γ. ῾Ο ῞Αγιος Ταράσιος Κωνσταντινουπόλεως λέγει χαρακτηριστικῶς: «Δεινόν ἐστι τὸ ἀνάθεμα,
πόῤῥω τοῦ Θεοῦ βάλλει, καὶ τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν ἐκδιώκει, ἀπάγον εἰς τὸ
σκότος τὸ ἐξώτερον»10 .
δ. Τέλος, ὁ μακάριος Κύρου Θεοδώρητος, τὴν ἀποστολικὴν φράσιν «ἤτω ἀνάθεμα»11 ,
ἑρμηνεύει οὕτως, ἐκφράζων ἐπιγραμματικῶς τὸ κοινὸν τῆς ᾿Ορθοδοξίας φρόνημα:
«ἀλλότριος ἔστω τοῦ κοινοῦ σώματος τῆς ᾿Εκκλησίας»12 .
5. α. ῾Η ἄκρα αὕτη σοβαρότης τῶν ἐπιπτώσεων τοῦ ἀναθέματος, ἐν συνδυασμῷ πρῶτον
μὲ τὴν ἔλλειψιν σήμερον Συνοδικοῦ ᾿Οργάνου, συγκεντροῦντος ἀπολύτως ἁπάσας τὰς προανα-
φερθείσας ἱεροκανονικὰς προϋποθέσεις ἁρμοδιότητος πρὸς ἐκφώνησιν τούτου,
δεύτερον μὲ τὴν τεραστίαν σύγχυσιν, τὴν ἐπικρατοῦσαν λόγῳ τοῦ Οἰκουμενισμοῦ ἐν τοῖς κόλποις
τῶν κατὰ τόπους ῾Αγιωτάτων ᾿Ορθοδόξων ᾿Εκκλησιῶν, ἀποτελοῦν σήμερον μέγα
ἀνασταλτικὸν παράγοντα καὶ ἀνυπέρβλητον ἐμπόδιον διὰ μίαν τοιαύτην βαρυσήμαντον
καὶ ἐν ταὐτῷ ἱστορικὴν ἐνέργειαν.
β. Τὴν ἄποψιν ταύτην τεκμηριώνει ἐκτὸς τῶν ἄλλων καὶ τὸ λίαν ἀξιοπρόσεκτον γεγονός,
καθ᾿ ὃ ὁ ῞Οσιος Θεόδωρος Στουδίτης, κατὰ τὴν περίοδον τῶν ταραχῶν τῆς δευτέρας
Εἰκονομαχίας, συμβουλεύει τινὰ «πρεσβύτερον ὑπογράψαντα» μὲν ἐξ ἀδυναμίας
«κατὰ τῆς εἰκόνος τοῦ Χριστοῦ», ἤδη δὲ βαθύτατα μετανοοῦντα, ὅτι ὀφείλει νὰ παύσῃ
«τῆς ἱερουργίας παντάπασιν»· ἐνῶ δὲ ὑπῆρχον τότε ᾿Ορθόδοξοι ῾Ιεράρχαι῾Ομολογηταί,
βεβαιώνει τὸν πεπτωκότα μὲ ἀπόλυτον τρόπον, ὅτι δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ λυθῇ ἀπὸ τῆς ἀργίας
ὑπὸ οἱουδήποτε ᾿Αρχιερέως, «καὶ τοῦτο ἕως εἰρήνης τῆς τοῦ Θεοῦ ᾿Εκκλησίας, ἐν ᾗ τηνικαῦτα (τότε)
κρίσει συνοδικῇ ὡς δέον πᾶν ὁτιοῦν τῶν τοιούτων κανονισθήσεται καὶ κρίσιν ἕξει θεόψηφον» 13 .
6. Καὶ ὅσον ἀφορᾶ μὲν τὰς προϋποθέσεις τοῦ Συνοδικοῦ ᾿Οργάνου αὗται κυρίως εἶναι αἱ ἑξῆς:
α. ἡ βαθεῖα αὐτοσυνειδησία, ὅτι ἐκροσωπεῖ κανονικῶς, πλήρως καὶ ἀπολύτως τὴν Μίαν ῾Αγίαν Καθολικὴν
καὶ ᾿Αποστολικὴν ᾿Εκκλησίαν καὶ ἐνεργεῖ ἐξ ὀνόματος Αὐτῆς·
β. ἡ δυνατότης νὰ ἐγκαλέσῃ τοὺς «εὐαγγελιζομένους παρ᾿ ὃ παρελάβομεν», τ.ἔ. νὰ καλέσῃ καὶ
κρίνῃ αὐτούς, τηροῦν ἀπαρασαλεύτως τὴν παγιωθεῖσαν Συνοδικὴν Διαδικασίαν καὶ ἔχον ὡς κριτήριον
τὴν Θεολογικὴν καὶ Κανονικὴν Παράδοσιν τῆς ᾿Ορθοδοξίας·
γ. τὸ ὕψιστον κῦρος νὰ καθαιρέσῃ, ἐν περιπτώσει ἀμετανοησίας, νὰ ἀπομακρύνῃ ἐκ τῶν Θρόνων
τοὺς κακοδόξους καὶ τέλος νὰ ἀναθεματίσῃ αὐτούς.
δ Τοιοῦτον ὅμως Συνοδικὸν ῎Οργανον, μὲ τοιαύτας μεγάλας δυνατότητας καὶ εὐρεῖαν δικαιοδοσίαν,
τοὐλάχιστον σήμερον, δὲν ὑφίσταται· πρὸς τὴν κατεύθυνσιν ὅμως ταύτην ἐργάζεται ἀόκνως καὶ
φρονίμως τὸ ὀρθῶς καὶ ὑγιῶς ᾿Ενιστάμενον Πλήρωμα τῆς ᾿Εκκλησίας.
7. ῞Οσον ἀφορᾶ δὲ τὴν τεραστίαν σύγχυσιν λόγῳ τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, θὰ πρέπει νὰ ἀποφεύγωνται
αἱ ἀδιάκριτοι γενικεύσεις ἐξ ἀκρίτου ζηλωτισμοῦ καὶ νὰ μὴ λησμονῆται ποτέ, ὅτι αἱ Τοπικαὶ ᾿Εκκλησίαι
δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ χαρακτηρισθοῦν σήμερον ἐν τῷ συνόλῳ αὐτῶν ὡς οἰκουμενιστικαί,
λαμβανομένου ὑπ᾿ ὄψιν ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν ὅτι μόνον ἕν μικρὸν μέρος αὐτῶν συγκροτεῖται ἀπὸ ὄντως
καὶ ἀληθείᾳ Οἰκουμενιστάς, ἡ δὲ συντριπτικὴ πλειοψηφία, ἔστω καὶ σιωπῶσα, εἶναι ἀντι-οικουμενιστική,
ἀφ᾿ ἑτέρου δὲ ὅτι οὐδεμία Τοπικὴ ᾿Εκκλησία δὲν ἐκήρυξε συνοδικῶς, ἀλλ᾿ οὔτε καὶ πανορθοδόξως
διεκηρύχθη ποτέ, τὸ κύριον δόγμα τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, ὡς πιστευτέα καὶ ἀναγκαία διὰ τὴν
σωτηρίαν διδασκαλία τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας.
8. ῾Η θέσις αὕτη ἔχει ἰσχυρὰν πατερικὴν θεμελίωσιν, τοῦ ῾Οσίου Θεοδώρου Στουδίτου, ὑποστηρίζοντος
ἀποφαντικῶς, ὅτι τοῦ μητροπολίτου πίπτοντος εἰς αἵρεσιν, δὲν θεωροῦνται αὐτομάτως καὶ ἀδιακρίτως
ἅπαντες οἱ κοινωνοῦντες ἀμέσως ἢ ἐμμέσως αὐτῷ ὡς αἱρετικοί, παρὰ βεβαίως τὸ γεγονός, ὅτι διὰ τῆς
στάσεως αὐτῆς, ἐφ᾿ ὅσον μάλιστα εἶναι ἐνσυνείδητος,«τὸ φοβερὸν τῆς σιωπῆς κρῖμα ἐφ᾿ ἑαυτοὺς ἐπισπῶνται» 14 .
9. Τούτων δοθέντων, μὲ ἄκραν βεβαίως συντομίαν, θὰ ἀπέμενεν ἡ δυνατότης, μαρτυρουμένη ἄλλωστε ὑπὸ τῆς
῾Ιερᾶς Παραδόσεως, νὰ ἀναθεματισθοῦν καὶ ἐλεγχθοῦν μόνον τὰ αἱρετικὰ δόγματα (ἀνάθεμα δοξασίας ),
ὄχι δὲ καὶ οἱ φορεῖς αὐτῶν (ἀνάθεμα προσωπικόν ), προκειμένου νὰ προφυλαχθῇ ἐξ αἰτίας τοῦ φόβου15
καὶ νὰ μὴ παρασυρθῇ τὸ ποίμνιον ἡμῶν ὑπὸ τῆς λύμης τῆς κακοδοξίας.
α. ῾Ο ῞Αγιος ᾿Απόστολος Παῦλος, κατὰ τὸν ῾Ιερὸν Χρυσόστομον, «ἐν δυσὶ μόνοις τόποις, τὴν φωνὴν ταύτην
ἐξ ἀνάγκης φαίνεται εἰπών, οὐχ ὁριστικῷ δὲ προσώπῳ ταύτην ἐπήγαγεν, ἐν μὲν τῇ πρὸς Κορινθίους εἰπὼν
<<εἴ τις οὐ φιλεῖ τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστόν, ἔστω ἀνάθεμα>>· καὶ [ἐν τῇ πρὸς Γαλάτας]
<<εἴ τις ὑμᾶς εὐαγγελίζεται παρ᾿ ὃ παρελάβετε, ἀνάθεμα ἔστω>> 16 .
β. ῾Ο δὲ Χρυσορρήμων συμβουλεύει τὰ ἑξῆς: «Τὰ γὰρ αἱρετικὰ δόγματα, τὰ παρ᾿ ὧν παρελάβομεν,
ἀναθεματίζειν χρή, καὶ τὰ ἀσεβῆ δόγματα ἐλέγχειν, πᾶσαν δὲ φειδὼ ἀνθρώπων ποιεῖσθαι,
καὶ εὔχεσθαι ὑπὲρ τῆς αὐτῶν σωτηρίας» 17 .
10. α. Τοῦτο ὅμως, ἤτοι ὁ μὴ προσωπικὸς ἀναθεματισμός, ἤδη γίνεται συνεχῶς, ἐφ᾿ ὅσον πᾶσα
ὑφ᾿ ἡμῶν κηρυττομένη ὀρθόδοξος κατὰ πάντα ἄποψις περὶ ᾿Εκκλησίας, ἐν τῇ πράξει δὲ διὰ τῆς
᾿Αποτειχίσεως, ἀλλὰ καὶ γραπτῶς καὶ προφορικῶς, πᾶσαν αἱρετικὴν /οἰκουμενιστικὴν ἀσέβειαν δυνάμει
ἀναθεματίζει.
β. ῾Η θέσις αὕτη ἀποῤῥέει ἀμέσως καὶ σαφῶς ἐκ τοῦ ῾Οσίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου,
ἀποφαινομένου, ὅτι «πᾶς ὀρθοδοξῶν κατὰ πάντα, πάντα αἱρετικὸν δυνάμει, κἂν οὐ ῥήματι, ἀναθεματίζει» 18 .
Παραπομπές
2. Μ. Βασιλείου, PG τ. 32, στλ. 937C- 938Α (᾿Επιστολὴ ΣΝΑʹ, <<Εὐαισηνοῖς>>, §
δʹ, E.C.II) .
_ Βλ. ἐνδεικτικῶς καὶ τὰς ᾿Επιστολὰς τοῦ Αὐτοῦ: ΠΒʹ, Αʹ, Βʹ, ΡΙΓʹ,
ΣΔʹ, ΣΜΒʹ, ΣΜΓʹ καὶ ΣΝΑʹ.
_ Βλ. ἐπίσης ῾Οσίου Θεοδώρου Στουδίτου, PG τ. 99, στλ. 1288Α (᾿Επιστολὴ
ΞΕʹ, <<Ναυκρατίῳ τέκνῳ>>, E.L.II ).
3. ῾Αγίου ᾿Ιγνατίου, PG τ. 5, στλ. 713Β (<<Σμυρναίοις>>, VIII, 2) .
4. Πρβλ. Αʹ Κορινθ. αʹ 2 καὶ Βʹ Κορινθ. αʹ 1, ῾Αγίου Κλήμεντος Ρώμης, PG τ. 1,
στλ. 201Β-204Α (<<᾿Επιστολὴ πρὸς Κορινθίους Αʹ>>, κεφ. Αʹ) .
5. Γαλ. αʹ 8 καὶ 9.
6. ῾Ι. Χρυσοστόμου, PG τ. 48, στλ. 948 (<<Περὶ τοῦ μὴ ἀναθεματίζειν ζῶντας ἢ
τεθνηκότας>>, § γʹ) .
_ Βλ. καὶ ῾Ι. Πηδάλιον, σελ. 397, ὑποσ. (Προλεγόμενα περὶ τῆς ἐν Γάγγρᾳ
Τοπικῆς Συνόδου) .
7. ᾿Αββᾶ Βαρσανουφίου καὶ ᾿Ιωάννου, Βίβλος Ψυχωφελεστάτη, §§ ψ ʹ, ψα ʹ καὶ
ψβ ʹ, ἔκδοσις Σ. Σχοινᾶ, σελ. 320β-321α, ἐν Βόλῳ 1960.
_ Βλ. καὶ ῾Ι. Πηδάλιον, αὐτόθι.
8. Ζʹ ῾Αγίας Οἰκουμενικῆς Συνόδου, Mansi τ. 13, στλ. 380Β / Σ.Μ.Π.Σ., τ. Βʹ,
σελ. 874β (Πρᾶξις Ζʹ ʹ) .
9. ῾Ι. Χρυσοστόμου, PG τ. 48, στλ. 948 καὶ 949 (ἔνθ᾿ ἀνωτ., § γʹ).
_ Βλ. καὶ ῾Ι. Πηδάλιον, σελ. 397, ὑποσ.
10. ῾Αγίου Ταρασίου, Mansi τ. 12, στλ. 987C / Σ.Μ.Π.Σ., τ. Βʹ, σελ. 724α
(<<᾿Απολογητικός>>).
_ Βλ. καὶ ῾Ι. Πηδάλιον, αὐτόθι.
11. Αʹ Κορινθ. ιϚʹ 22.
12. Θεοδωρήτου Κύρου, PG τ. 82, στλ. 373Β.
13. ῾Οσίου Θεοδώρου Στουδίτου, PG τ. 99, στλ. 1089Α (᾿Επιστολὴ Ϛʹ,
<<Πρεσβυτέρῳ ὑπογράψαντι>>, E.L.II).
14. ῾Οσίου Θεοδώρου Στουδίτου, PG τ. 99, στλ. 1089Α (᾿Επιστολὴ ΜΘʹ,
½Ναυκρατίῳ τέκνῳ╗) · καὶ στλ. 1076C (᾿Επιστολὴ ΜΗʹ, <<᾿Αθανασίῳ τέκνῳ>>,
E.L.I) .
15. ῾Ο ῞Αγιος Θεοφύλακτος Βουλγαρίας, ἑρμηνεύων τὸ ᾿Αποστολικόν, <<εἴ τις
οὐ φιλεῖ τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστόν, ἤτω ἀνάθεμα>> (Αʹ Κορινθ. ιϛʹ
22) , ἐπισημαίνει τὸν παιδαγωγικὸν φόβον τοῦ ἀναθέματος: <<Τῷ ἑνὶ λόγῳ
τούτῳ πάντας ἐφόβησε>> τοὺς ἁμαρτάνοντας, <<καὶ πάντας ἁπλῶς τοὺς παρ᾿
αὐτοῖς [τοῖς Κορινθίοις ] ἔξω τῆς αὐτοῦ διδασκαλίας καὶ παραδόσεως
διάγοντας· οἱ γὰρ τοιοῦτοι πάντες οὐ φιλοῦσι τὸν Κύριον>> (PG τ. 124, στλ.
793Α) .
16. ῾Ι. Χρυσοστόμου, PG τ. 48, στλ. 948 (ἔνθ᾿ ἀνωτ., § γʹ) · Αʹ Κορινθ. ιϛʹ 22·
Γαλ. αʹ 8 καὶ 9.
17. ῾Ι. Χρυσοστόμου, PG τ. 48, στλ. 952 (ἔνθ᾿ ἀνωτ., § δʹ).
_ Βλ. καὶ ῾Ι. Πηδάλιον, σελ. 397, ὑποσ., ἔνθ᾿ ἀνωτ.
18. ῾Οσίου Θεοδώρου Στουδίτου, PG τ. 99, στλ. 1088Β (᾿Επιστολὴ ΜΘʹ,
<<Ναυκρατίῳ τέκνῳ>>, E.L.I ) .
